حدوث و قدم نفس از دیدگاه متکلمان مسلمان

چکیده: متکلمان مسلمان درباره ی نحوی وجود نفس دو دیدگاه اتخاذ کرده اند. یک نفس امری قدیم است، منظور از قدم نفس، قدم زمانی به معنای ازلی بودن و بی آغاز بودن نیست بلکه به معنای وجود قبلی نفس نسبت به بدن است؛ دوم نفس امری حادث است که منظور از حدوث، حدوث زمانی می باشد. پیروان هر گروه، برای اثبات نظریه خود ادله های عقلی و نقلی بسیاری آورده اند؛ معتقدان به قدم نفس عمدتاً به آیات و روایاتی که دلالت بر تقدم آفرینش نفوس بر ابدان دارد، استناد می کنند و بر این عقیده اند که پذیرش حدوث نفس ناشی از مادی انگاشتن نفس می باشد. متکلمینی که نفس را حادث می دانند معتقدند پذیرش قدم نفس، مستلزم پذیرش تناسخ خواهد بود. روایات فوق الذکر را از لحاظ سندی ضعیف می دانند و آیات مربوطه را نیز تأویل می نمایند. متکلمان در کتب کلامی به این استدلالها و شبهات پاسخ متعدد داده اند بطور کلی در مقام پاسخ به استدلال ها و شبهات دو رویکرد دارند اولین رویکرد به دیدگاه کلامیشان بر می گردد و دومی متأثر از فلاسفه می باشد. همچنین برای اثبات حدوث نفس ادله های عقلی و نقلی نیز آورده اند البته ادله های این گروه نیز عاری از اشکال نمی باشد. واژگان کلیدی: نفس، روح، حدوث، قدم، متکلمان مسلمان.